Osinga­straat 20 (1902 KV 136)

Osingastraat 20 (1902 KV 136)

Franeker, Osingastraat 20, cementsteenfabriek met bovenwoning uit 1906: eerste betonwoning in Nederland. Ontwerptekening, gesigneerd N.J. Adema; voorgevel, schaal 1:50. Rudolf Wielinga schrijft hierover in
“Vroege betonbouw in Friesland”. Franeker, cementsteenfabriek met bovenwoning
In 1906 werd de cementsteenfabriek van de firma Willens aan de Osingastraat 20 uitgebreid en van een bovenwoning voorzien, naar ontwerp van de Franeker architect N.J. Adema. Voor de buitenmuren werd beton toegepast. Het twee verdiepingen hoge gebouw bestaat uit een voorhuis met een bedrijfsgedeelte erachter en wordt afgedekt door een plat dak. De muren van de begane grond hebben een dikte van 20 cm en die van de verdieping van 15 cm. De gevels zijn gepleisterd. Voor de constructie van de verdiepingsvloer is een combinatie van ijzeren balken met daartussen troggewelven toegepast. Het platte dak bestaat uit een traditionele houten balklaag met vloerdelen.
Zowel het ontwerp (afb. 3) als een foto uit 1911 van de voorgevel zijn bewaard gebleven.4. De foto laat zien dat bij enkele details van het ontwerp is afgeweken. Blijkens de foto bestond de voorgevel oorspronkelijk uit een lage pui en een hoge verdieping, bekroond door een balustrade. De pui kreeg een stel dubbele deuren, een venster en een smalle deur. De dubbele deuren gaven toegang tot het kantoor en de ‘bergplaats voor bouwstoffen’, de smalle deur tot de bovenwoning. De verdieping kende een door ranken omgeven erker; het venster ernaast had, evenals de smalle deur in de pui, aan de bovenzijde een omlijsting in de trant van de Jugendstil. Deze versieringen waren waarschijnlijk als schilderwerk aangebracht. De huidige toestand van de gevel is zeer onttakeld. De balustrade en erker zijn verdwenen, deuren en vensters zijn gewijzigd. De architectonische waarde mag daardoor dan wel grotendeels verloren zijn gegaan, als restant van de eerste betonwoning in Friesland (en hoogstwaarschijnlijk ook de eerste in Nederland) is het pand zonder meer nog van culturen bouwhistorisch belang.