Benjamin Katz

Benjamin Katz

Tsjecho-Slowakije 1939
De gebroeders Katz arriveren eind februari 1939 in Franeker Ze zijn geboren in Pressburg, het huidige Bratislava in Slowakije. Pressburg was een belangrijk Joods centrum in Midden-Europa. Het werd in 1939, na de Duitse annexatie van Tsjecho-Slowakije, de hoofdstad van de Slowaakse marionettenrepubliek onder president Josef Tiso. De Slowaakse regering stelde zich op als bondgenoot van Duitsland en Italië. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte het regime samen met de SS en werden alleen al uit de stad Bratislava 15.000 joodse burgers afgevoerd.

Palestina-pioniers
Benjamin en Ignatz Katz waren op tijd ontkomen, al moet gezegd worden dat Benjamins naam voorkomt op een gevangenenlijst van concentratiekamp Buchenwald op 22 september 1938. Mogelijk heeft hij na vrijlating zijn jongere broer Ignatz uit Wenen opgezocht en hebben ze contact gezocht met Dath Waärets, de organisatie die de kibboets in Franeker en Beverwijk bestuurde.

Dath Waärets neemt de broers op 20 december 1939 aan als Palestina-pioniers. In een brief van 22 februari 1939 aan de Marechaussee en de Rijksvreemdelingendienst (RVD) schrijft Dath Waärets dat er op maandag 27 februari een groep van vijf leerlingen vanuit Wenen met de trein naar Nederland reist en dat zij om 7.38 uur de grens bij Zevenaar zullen passeren. Naast Benjamin en Ignatz Katz staan Lazar Tennenhaus, Max Sojfer, Lily Atlas en Malvine Brandweiner genoemd. Malvine meldt zich op 20 maart op het stadhuis in Franeker, een maand later dus dan de geboeders Katz.

Vertrek uit Franeker
In de eerste helft van maart 1939 wonen Benjamin en Ignatz in de kibboets in Franeker. Daarna reizen ze door naar Amsterdam. Waarom weten we niet. Misschien zien ze een opleiding als boer toch niet zo zitten en zoeken ze een alternatieve, snellere weg om in Palestina te komen.

Hun namen staan vermeld op de passagierslijst van de Dora, het schip dat op 16 juli 1939 met honderden illegale Joodse emigranten naar Palestina vertrekt. Echter, de namen van Benjamin en Ignatz Katz zijn doorgekruist. Toch is er bewijs dat ze op de Dora zitten. In het archief van de RVD zitten twee brieven van de Rijkspolitie, waarin wordt gesteld dat Benjamin en Ignatz Katz in juli 1939 naar Palestina zijn geëmigreerd. Een met de hand geschreven notitie in rood potlood geeft aan: ‘vertrokken per ss. Dora’. We gaan er daarom vanuit dat de broers Palestina hebben gehaald. Vanaf daar loopt het spoor dood. Zodra we aanvullende informatie over de gebroeders Katz hebben achterhaald, is dat te lezen op deze site.

Bronnen:
– Info over de Dora
– Nationaal Archief: ARCHIEF RIJKSVREEMDELINGENDIENST EN TAAKVOORGANGERS VAN HET MINISTERIE VAN JUSTITIE 1918-1945 (RVD), BLOK: J25549, TOEGANG: 2.09.45, INVENTARISNUMMERS: 869-872