Franeker – 1937-1939 De Franeker Kibboets

A-08-03-00187

Fries Film Archief
Historisch Centrum Franeker
Fries Verzetsmuseum
2 juni 2020

KIBBOETS OP DE KLEI
Presentatie historische filmbeelden van kibboets in Franeker

Vandaag presenteren Fries Film Archief, Historisch Centrum Franeker en het Fries Verzetsmuseum filmbeelden van de kibboets in Franeker, die daar van 1935 tot 1941 was gevestigd in het voormalige stationsgebouwtje aan de Harlingerweg 45. De beelden zijn gemaakt tussen 1937 en 1939. Maker is Jacob Bramson , tweede geneesheer bij PZ Groot Lankum en initiatiefnemer en medeoprichter van de kibboets. Zijn zoon Rabbi Josef Bramson schonk de originele 8mm-filmpjes in 2013 aan Yad Vashem, het Holocaust Herinneringscentrum in Jeruzalem. Nu zijn ze voor het eerst in Friesland te zien. Ze vormen onderdeel van de tentoonstelling ‘Oog in oog met oorlog’ in het Fries Museum, dat op 1 juni de deuren weer opende.De beelden zijn ook online te zien op de YouTube-kanalen van het Fries Film Archief en Historisch Centrum Franeker.

De kibboets in Franeker was een hachsjara , een Joodse landbouwschool waar jonge zionisten zich bereididden op emigratie naar Palestina. Er zijn meer dan tachtig jonge Palestinapioniers gewoond. Ze liepen stage bij boeren in de omgeving van Franeker en op de tuinderijen van Groot Lankum. Op de kibboets zelf kreeg ze Joodse vorming en leerden ze Ivriet (modern Hebreeuws), de taal die de Joodse immigranten in Palestina gebruikt. De landbouwopleiding duurde 1 à 2 jaar en leverde een Palestinacertificaat op. Bijna de helft van de kibboetsbewoners is ook daadwerkelijk naar Palestina geëmigreerd, de meesten voor de oorlog, een aantal na de oorlog.

Voor de laatste groep bewoners was emigratie na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog mogelijk meer mogelijk. Zij bleven op de kibboets wonen tot 21 november 1941. Toen vielen de Duitsers samen met de Franeker politie de kibboets binnen en arresteerden de aanwezige bewoners. Twee bewoners konden vluchten en tien werden via de gevangenis in Leeuwarden naar Westerbork overgebracht. Zijn zijn er 21 bewoners en oud-bewoners van de kibboets in Franeker slachtoffer van de holocaust geworden.

Het Friese Filmarchief en Historisch Centrum Franeker hebben de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar het kibboets en zijn bewoners gedaan. Van veel bewoners van de bewoners die op de filmbeelden te zien zijn, konden de namen worden achterhaald. Het onderzoek heeft bovendien geleid tot een lang artikel – Kibboets op de Klei – dat vandaag ook online op de website van het filmarchief wordt gepubliceerd. Het is een basisdocument dat de komende tijd met de reacties en aanvullingen die naar aanleiding van publicatie zullen binnenkomen, zal worden uitgebreid, zodat er in de toekomst mogelijk een rijk geïllustreerde geschiedenis van de kibboets in Franeker kan verschijnen.

Op prachtige wijze illustreren de beide kibboetsfilms van Jacob Bramson het leven op en om de kibboets van Franeker. We zien een vitale, jonge Joodse gemeenschap die bezig is zijn hoop en ideaal – een nieuw bestaan ​​in Palestina, weg uit vijandig Europa – te bewerken. Dankzij de familie Bramson en Yad zijn de beelden na meer dan tachtig jaar terug in Friesland en voor iedereen te bekijken: in de tentoonstelling in het Fries Museum en op de YouTube-kanalen van het Fries Film Archief en het Historisch Centrum Franeker.

Heeft u informatie over personen die in de film of het onderzoek worden genoemd, neemt u dan contact op met info@historischcentrumfraneker.nl