Eise Eisinga­straat 10

A-04-01-00573

Canadese bevrijder wilde nog `es terugkeren naar Franeker

In het jaar 2000 werd ik gebeld door een politie collega, werkzaam bij de ICT-afdeling van politie regio Fryslân. Daar werd een e-mail ontvangen van mevrouw Pat Wagar-Campbell, afkomstig uit Nanaimo, een stad op Vancouver Island, helemaal aan de westkant van Canada. Ze wilde in contact komen met iemand van de politie in Franeker. De collega van de ICT afdeling dacht aan mij en belde me op of ik contact op wilde nemen met Pat Wagar. Ik was nieuwsgierig en zegde toe dit te gaan doen. Toen ik Pat Wagar mailde en vroeg wat ik voor hen kon beteken, vertelde ze me de volgende geschiedenis.
Haar vader, Ted W.Campbell diende in de 2e Wereldoorlog in het Canadese leger. Na omzwervingen met zijn legeronderdeel door Europa, was Ted Campbell ook betrokken bij de bevrijding van Franeker op 15 april 1945. Hoewel Ted met zijn dochter Pat en de andere kinderen weinig tot niet sprak over de oorlogstijd, verlangde hij er naar nog een keer terug te gaan naar Franeker. Hoewel hij in heel veel plaatsen in Europa was geweest en ook die plaatsen waren bevrijd, wilde hij specifiek naar Franeker. Op mijn vraag `Waarom specifiek Franeker`, vertelde z`n dochter, dat Ted Campbell na de bevrijding van Franeker tenminste vier maanden in Franeker was gebleven en betrokken was bij de opzet van het nieuwe politieteam in Franeker. Zoals in elke oorlog en na elke bevrijding gaat altijd de eerste aandacht uit naar het herstel van bestuur, gezag, o.a. leger en politie. Dat was in 1945 niet anders. Meteen werd gekeken wie goed of fout waren in de oorlog en wel of niet gehandhaafd kon worden, in dit geval bij de politie. Ted had goede herinneringen aan Franeker en wilde naar de grote herdenking 50 jaar na het einde van de oorlog, dus in 1995. Er waren toen in heel Nederland, maar ook in Franeker herdenkingen georganiseerd met heel veel Canadese veteranen als gast. Ted Campbell was dat jaar te ziek en niet in staat te komen. Dan maar later proberen. Dat mocht niet meer zo zijn, hij overleed. Dochter Pat Campbell wilde nu met haar man Orville, ter nagedachtenis van haar vader, alsnog de reis maken naar Franeker. Of ik hen bij hun komst te woord wilde staan. Mijn echtgenote Loes en ik spraken direct af, hen uit te nodigen. Dat ze welkom waren in ons huis en hier konden verblijven en indien gewenst een auto van ons konden gebruiken. Niet lang na die eerste contacten ontvingen in de zomer van 2000 de data, dat ze ons kwamen bezoeken.
We ontvingen Pat en Orville als gasten in ons huis, gaven ze de sleutel van het huis en vertelden hen, dat we beiden moesten werken, maar zich vrij moesten te voelen te doen en te laten wat ze wilden. Natuurlijk ga je dan toch met elkaar activiteiten ondernemen. Niet, nadat we eerst uitgebreid spraken over hun vader. Zelf vonden ze het opvallend, dat hij als onderofficier de opdracht kreeg om in Franeker te blijven en de politie in Franeker opnieuw te organiseren, maar toch. Ze toonden ons een prachtige zwart-wit foto van Ted Campbell in uniform in 1945. De foto gaat bij dit artikel. Er kwam daarna nog een mooie verrassing tevoorschijn. Een soort van oorkonde, gedateerd `Franeker, September 1945`. Een oorkonde van de Politie Franeker met daarboven het wapen van Franeker, ondertekend met de tekst `With the best greetings, The Chief of the Council Police, The Commander, J.Huisman`. Tot nog grotere verrassing kwam er een foto tevoorschijn van het Franeker politieteam van direct na de bevrijding: `May I honour you with a photo of the Policecorps of the Town of Franeker, as a remembrance of your sojourn at this town, now you will leave our town` De oorkonde en bedankbrief, prachtig gekalligrafeerd, gaat hierbij. Het politieteam staat voor het toenmalige politiebureau Eise Eisingastraat 10 in Franeker. Op de gevel in het Engels het nord `Police Office`, boven de ingang een tekst.
Het emotioneerde me, de cirkel was rond, exact dezelfde foto heb ik op schilderijformaat tot op de dag van vandaag op mijn werkkamer in politiebureau Leeuwarden hangen. Bij de oorkonde de namen van alle teamleden. Daarbij was ook al een vrouwelijke politiebeambte, mevr. D.Wassenaar, maar nog meer bekende of bekend geworden Franekers. Wat ik al wist, dat na de oorlog veel mensen uit het verzet werden gevraagd bij de politie te komen. Politiechef Jetze Huisman, de ondertekenaar van de oorkonde, was verzetsleider in de Stellingwerven, Kor Boot kwam uit de knokploeg Sneek, de ook zeer bekende `omke` Wieberen van der Vaart, na zijn politietijd tientallen jaren werkzaam bij de P.Z., kwam uit het verzet `de Bjirmen`, Sexierum e.o. en zo meer. Politiemannen Schreuder, Westra, Bosma, van der Pol, Westerhuis, Atsma, Kamstra, Elgersma, Van der Woude, Sijbesma, Henk de Boer, de Graf, Van Asperen, rechercheur Dijkstra: wat een mooi document.
Van de verhalen die Pat van haar vader Tom Campbell over de oorlog had gehoord, wist ze, dat hij in Franeker vertoefde in barakken, dat ze niet steeds ééntonig wilden eten als soldaten en nu en dan naar een nabij gelegen kanaal gingen en daar explosieven in gooiden, zodat de vissen boven kwamen drijven en ze een maaltje vis konden bakken. Er zou een grote fabriek in de buurt van het kanaal zijn.
In 2000 was nog in leven mijn oud-collega, oud verzetsman en oud werknemer bij de PZ `omke` Wieberen van der Vaart. Al oud, maar goed bij de wekker. Hij woonde bij Saxenoord. Ik nodigde hem uit voor een bak koffie met gebak bij ons thuis, waar hij de Canadezen kon ontmoeten. Immers hij was één van de teamleden van de politie na de oorlog en stond nota bene zelf op de foto. Het werd een prachtige ontmoeting met de Canadezen. Van der Vaart vertelde, dat de Canadezen die bleven, vertoefde in barakken in het huidige plantsoen tegenover het kerkhof aan de Harlingerweg. Daar is ook het kleine monument dat nog steeds in ere werd gehouden door Van der Vaart, waar tot nu ook elk jaar nog de schoolkinderen op de Bevrijdingsdag van Franeker bijeen komen om de bevrijders te eren en stil te staan bij oorlog en nog belangrijker Vrede. Het eerste wat `omke` Wieberen vertelde, was helemaal uit zichzelf het verhaal van het vissen met explosieven in het van Harinxmakanaal nabij de grote Suikerfabriek, nu plan Frisia. De cirkel was weer rond. Van der Vaart vertelde van alles over zijn oorlogstijd, het verzet, de bevrijding, de politie: een bijzondere ontmoeting.
We zijn met onze gasten naar het kerkhof aan de Harlingerweg geweest, naar de gedenkplaats aan de Harlingerweg-Jan Bogtstrastraat, het gedenkteken voor de gevallen Canadezen te Wons en wat al niet meer. Er ontstond een vriendschap en we bleven contact houden. In 2014 bezochten Pat en Orville ons nogmaals en in 2015 bezochten we hen op Vancouver Island. Daar mocht ik nog een lezing houden voor een gezelschap belangstellende Canadezen en vertelde hen hoe dankbaar we hen nog steeds zijn voor het bevrijden van ons land. Dat we hen nog elk jaar eren. De toehoorders vonden het bijzonder, dat we hen nog steeds eerden. Ik nam een Leeuwarden Courant mee van de festiviteiten rond het 70 jarig jubileum beëindiging van de oorlog met foto`s van allerlei veteranen. Dat het eigenlijk onvoorstelbaar was, dat zoveel jonge mannen, die wellicht nauwelijks tot niets wisten van Nederland of Europa, vrijwillig intekenden als soldaat en in een verschrikkelijke oorlog terecht kwamen. Door Ted Campbell, via zijn familie en anderen, ben ik zo aanmatigend geweest het Canadese volk alsnog te danken voor hun grote offer, hun hulp, bevrijding van Franeker door hen!
De verbinding blijft, dankbaarheid blijft, uitwisseling van cultuur blijft, begrip voor elkaar blijft, allemaal belangrijke ingrediënten voor VREDE! Pat maakte de reis die haar vader, onze bevrijder Ted Campbell, zo graag had willen maken, ter nagedachtenis aan hem. De cirkel is rond, bevrijd en in vrede konden wij verder, geen onderdrukking, geen noodzaak tot vluchten!
Wessel Veenstra, voormalig politieman Franeker